اندیشه و فلسفه در انقلاب مشروطیت

برای اندیشیدن نیازی به فلسفه نیست و می‌توان فلسفه دان بود و هرگز نیاندشید. و می­توان اصلا فلسفه ندانست اما اندیشید. اما می‌توان گفت اندیشه بدون فلسفه امکان تداوم ندارد. فلسفه با ابزار مفهومی می‌کوشد اندیشه را به مفهوم کشد بدون مفهوم فلسفه صورت نمی­گیرد اما همین به مفهوم کشیدن آغاز محدود کردن اندیشه است. اما مفهوم در لحظه ایجاد نمی شود مفهوم تاریخ دارد و آنچه تاریخ دارد حاوی نظمی خاص است.

فلسفه است که می‌کوشد نظامی از مفاهیم را طراحی کند که روابط منطقی با هم داشته باشند و تفکر از نظم می­گریزد از این رو فلسفه در بنیان خود محا فظه­کار است و این تفکر است که انقلابی و شورشی است. علوم از این­رو به فلسفه شبیه هستند. علم بدون دستگاه مفاهیم ممکن نیست و دستگاه‌های مفاهیم تنها در آکادمی پردازش می شوند و آکادمی بدون نظام و نظم سامان نمی‌گیرد. اما این دستگاه و سامان بدون اندیشه تصلب می یابد و فرو می‌ریزد. پس اندیشه و فلسفه یار هم اند در عین اینکه رقیب یكدیگرند و در عین تعامل با هم چالش دارند.

انقلاب مشروطیت بر پایه اندیشه‌ای صورت گرفت اما در سطح اندیشه باقی ماند و كوششی در این باب كه این انقلاب فلسفیده شود از سوی فیلسوفان ما صورت نگرفت. چرا كه فلسفه در این سرزمین هنوز با مفاهیم گذشته كار می كرد، با انقلاب مشروطیت اندیشه آزادی طرح شد اما نتوانست بر مبنای تجدد در فلسفه كلاسیك و نقادی آن به تفكر مفهومی در آید. 

انقلاب مشروطیت بر مبنای طرح پرسشی در نفی مناسبات گذشته صورت گرفت و گونه‌ای شورش علیه وضع موجود بود اما چون نتوانست به فلسفه ارتقا یابد دستاوردهای آن توسط خانواده پهلوی پایمال شد.

اگر دقت كنیم همین سازوكار در مورد انقلاب فرانسه صورت گرفت. بی جهت نیست كه تمامی فلسفه ایدآلیسم آلمانی ملهم از انقلاب فرانسه است یعنی آن‌چه فرانسوی ها انجام دادند آلمانی‌ها فلسفیدند؛ به عبارتی آن‌چه فرانسوی ها اندیشیدند و عمل كردند آلمانی‌ها به فلسفه كشاندند. اما در مورد انقلاب مشروطیت چنین نشد و هنوز هم انقلاب مشروطیت موضوع فلسفه واقع نشده‌است. در واقع هرچه راجع به آن وجود دارد در حوزه توهم های خیال پردازانه و جدال‌های ایدئولوژیك است. انقلاب مشروطیت نتوانست اندیشه آزادی را از طریق تأمل مفهومی و تفكیك با انضباط این مفاهیم بسط و گسترش دهد و مفهوم‌های نو در بطن متافیزیك این كشور و این حوزه تمدنی بارور كند.